Afval van groenten en planten gooi je natuurlijk in de groenbak. Natuurlijk? Je kunt er ook iets anders mee doen. Planten groeien en planten gaan dood. Een deel van de plant eet je op en een deel wordt afval. Als je dode planten een tijd laat liggen, verteren ze vanzelf of worden ze verder afgebroken door regenwormen, andere kleine beestjes en bacteriën. Die plantenresten veranderen dan in zulke kleine stukjes, dat andere planten het kunnen opnemen om van te groeien. Het ziet er dan uit als een bruine korrelige massa. Dat is humus. Humus zit vol mineralen en andere stoffen waar planten van kunnen groeien. Als je de natuur een handje helpt en ervoor zorgt dat plantenresten versneld afbreken, krijg je compost. Eigenlijk hetzelfde als humus, maar nu heb je de natuur een beetje geholpen.

Zelf doen:

Compost maken

1. Verzamel organisch materiaal. Afval dat je anders in de biobak doet. Lees onderaan wat er (niet) in de compostbak hoort.
2. Zoek een geschikte plek. Kies een plekje in de tuin waar je niet zoveel mee doet, maar waar je wel goed bij kunt. Het klimaat waarin je tuiniert, bepaalt ook welke plek geschikt is. In een koel en nat klimaat, zoals we in Nederland hebben, is een zonnige plek het best. In droge, warme gebieden is een plek in de schaduw, bijvoorbeeld onder een boom geschikter. De organismen die de materialen omzetten willen het namelijk wel warm, maar niet te heet hebben.
3. Kies een bak. (Of niet). Je kunt compost maken in een plastic ton zonder bodem. Deze compostbakken zijn speciaal voor dit doel gemaakt en bij tuincentra te koop. Ze nemen niet veel ruimte in beslag en zien er opgeruimd uit. Meestal zijn ze donkergroen, zodat ze niet al te veel opvallen. Het voordeel van een compostbak is dat ze in een koel klimaat makkelijker warm blijven. Ik vind het eigenlijk veel leuker om zelf een compostbak te maken van planken of pallets. Als je veel ruimte hebt, kun je ook alles op een hoop gooien. Een composthoop kost meer ruimte omdat de zijkanten van die hoop niet recht omhoog lopen. Dat ziet er toch een stuk natuurlijker uit dan een compostbak? Ideeën voor compostbakken hebben we op het prikbord ‘compost’ geprikt.
   Vraag 1: Waarom heeft een compostbak geen bodem?
4. Zorg zo mogelijk voor 2 bakken. Bij het composteringsproces is zuurstof nodig. Dat krijg je in de composthoop door hem te keren. Schep alles van de ene bak in de andere. Of verplaats je composthoop naar de plek ernaast. Als je maar 1 compostbak hebt, kun je er lucht in krijgen door hem met een riek om te scheppen.
5. Vul je bak met organisch materiaal. In de winter kun je er gewoon mee doorgaan. Er is altijd wel iets te vinden wat je in de compostbak kunt doen. Het kost zeker wel een half jaar voordat je compost klaar is.
6. Schep de inhoud om. Denk je dat je compostbak helemaal vol zit? Kijk een week later nog eens. Hij is nu een stuk ingezakt. Als alles inzakt komt het dichter op elkaar te zitten en kan er geen lucht meer tussen. En dan krijgen de organismen het een beetje benauwd en kunnen ze hun werk niet meer doen. Er zijn speciale composttrommels die je elke dag om moet draaien. Daarmee krijg je supersnel compost. Een keer in de week omscheppen is misschien ideaal, maar ik probeer het tenminste een keer per maand te doen.
   Vraag 2: Hoe komt het dat organisch materiaal inzakt?
7. Voeg water toe. Als de inhoud erg droog is, voeg je een beetje water toe. Een regenworm wordt blij in een vochtige omgeving. Het materiaal moet dus een beetje vochtig, maar niet te nat zijn. Als de inhoud te nat is, wordt hij slijmerig. Idee: gebruik regenwater. Als de inhoud te nat is, kun je wat kranten of karton toevoegen. Die nemen overtollig water gemakkelijk op.
8. Gebruik de compost in je tuin. Na 6 tot 9 maanden ligt onderaan een bruine korrelige massa. Dit rulle materiaal ligt onderop omdat je dat niet met een riek kunt omscheppen. Dat schep je uit je compostbak en gebruik je als voeding voor de planten in je tuin. Omdat het spul heel waardevol is wordt het ook wel het zwarte goud genoemd. Het heeft jou niets gekost. Nou ja, wat zweet misschien.

Wèl in de compostbak

• groentenafval
• gemaaid gras
• plantenresten, zonder ziekten
• onkruid, zonder zaden of wortels

Dit is zacht, ‘groen’ materiaal. Dat bevat veel stikstof (N). Zorg dat ongeveer 1/3 van de inhoud van de compostbak uit zacht groen materiaal bestaat.
Vraag 3: Waarom moet je goed opletten hoe je onkruid in de compostbak gooit?

• dood onkruid
• takjes, fijngemaakt
• bladeren
• fijngemaakte eierschalen
• koffiedrap
• theebladeren
• stalmest
• stro
• kranten
• konijnenkeutels
• as (klein beetje)

Dit is ruw, stroachtig ‘bruin’ materiaal. Het bevat veel koolstof (C). Zorg dat ongeveer 2/3 van de inhoud van de compostbak uit ruw materiaal bestaat.
Vraag 4: Waarom moeten takken fijngemaakt worden?

Niet in de compostbak

• zand
• vlees
• vis
• katten- en hondendrollen
• brood
• gekookte etensresten
• onkruid met wortels of zaden
• organisch materiaal dat behandeld is met chemicaliën
• planten met ziekten
• bladeren van bomen die niet snel vergaan (bv. conifeer, naaldbomen, eucalyptus)
• plastic
• metaal
• schelpen

Alles wat niet afbreekbaar is tot voedingstoffen voor planten, schadelijk is voor het milieu en ongedierte kan aantrekken, hoort niet in de compostbak.

Vraag 5: Waarom mogen konijnenkeutels wel in de compostbak, en kattendrollen niet?

Vraag 6: Waarom mogen gekookte etensresten niet in de compostbak?

Ga naar de antwoorden op de vragen over compost.